2022 yazı: Sıcak hava rekorları, kuraklık, orman yangınları ve ölümler

Küresel ısınma ve iklim değişikliğin sonuçları bu yaz da kendini somut bir şekilde gösterdi. Dünyanın birçok yerinde sıcak hava rekorları, kuraklık, orman yangınları ve buna bağlı ölümler yaşandı. Dünyada on binlerce ölümün iklim değişikliği ile ilişkilendirildiği “Çevresel Araştırma: İklim” adlı bilimsel derginin Haziran ayında yayınladığı çalışmada, yaşanan sıcak hava dalgalarının her yıl şiddetleneceği belirtildi. Dünya Meteoroloji Örgütü Genel Sekreteri Petteri Taals ise Temmuz ayında, bu yaz Avrupa genelinde etkisini gösteren sıcak hava dalgasına ilişkin yaptığı açıklamada, “İklim değişikliği sebebiyle sıcak hava dalgaları daha sık ve yoğun hale gelecek. Bu en az 2060’a kadar sürecek” dedi.

Her ne kadar 2022 yazının bitmesine sayılı günler kalsa da, dünyada sıcak hava dalgaları ve yarattığı etkiler sürüyor. Özellikle bu yaz Avrupa, tarihinin en sıcak günlerini yaşıyor. İspanya, Portekiz, İngiltere, Yunanistan, Fransa, İtalya, Almanya ve Belçika Temmuz ayını hayatın olağan akışını alt üst eden sıcak hava dalgasının etkisinde geçirdi. Çok sayıda orman yangını yaşandı. Binlerce kişi yaşadığı yeri tahliye etmek zorunda kaldı. Akdeniz Çevre Araştırmaları Enstitüsü’nün Ağustos ayında açıkladığı verilere göre ise Akdeniz’de ortalama su sıcaklığı 1982’den 2021 yılına kadar 1,32 derece arttı.

İki Avrupa ülkesinde bin 700’den fazla ölüm yaşandı

Dünya Sağlık Örgütü, 7-18 Temmuz arası İspanya ve Portekiz’de toplam bin 700’den fazla kişinin aşırı sıcaklardan dolayı hayatını kaybettiğini açıkladı. İspanya’nın Candeleda kenti 11 Temmuz’da 42,4 derece sıcaklığı, Sevillia kenti ise 42,2 dereceyi gördü. İspanya Meteoroloji Enstitüsü, 9 -18 Temmuz arası dönemin; 45 dereceyi aşan sıcaklıklarla ülkede sıcaklık kayıtlarının tutulmaya başladığı 1961’den bu yana en sıcak dönem olduğunu açıkladı. Ortalama sıcaklık, 1981 ile 2010 arasında kaydedilen ortalamalara kıyasla 2,7 derecelik bir artışla 25,6 santigrat oldu. Avrupa Orman Yangını Bilgi Sistemi (EFFIS)’e göre, İspanya’da bu yıl meydana gelen 370’den fazla orman yangınında 240 bin hektarlık alan küle döndü. Yine Temmuz ayı içerisinde Portekiz’in kuzeyindeki Pinhao kasabasında sıcaklık 47 derece olarak ölçüldü. Bunun şimdiye kadar ülkede Temmuz ayında kayıtlara geçen en yüksek sıcaklık olduğu belirtildi.  Portekiz’in kuzeyinde yaşanan yangınlarda ise 30 bin hektarlık bir ormanlık alanın yok olduğu hükümet tarafından açıklandı. Yangında ayrıca, Fire Boss amfibi yangın söndürme uçağının düşmesi sonucu bir pilot hayatını kaybetti.

Yunanistan’ın kuzeyinde bulunan Tasos adasındaki Skala Potamias kasabasında çıkan yangın. | Fotoğraf: Yunan Devlet Ajansı ANA-MPA News, 11 Ağustos 2022.

Yunanistan’da ise Atina Ulusal Gözlemevi’nin verilerine göre termometreler Temmuz ayı boyunca 40 dereceye ulaştı. 15 Temmuz günü Yunan hükümeti son 24 saatte 100’den fazla orman yangınının çıktığını açıkladı. Fransa’da da yüksek sıcaklıklar ve şiddetli rüzgarlar nedeniyle Temmuz ayı boyunca orman yangınları yaşandı. Ülkenin güneybatısında günlerce süren büyük çaplı orman yangınlarında, İçişleri Bakanlığı 20 bin 800 hektarlık ormanlık alanın tahrip olduğunu açıkladı. Hükümetten yapılan açıklamaya göre çıkan yangınlarda 10 binden fazla kişi evlerinden tahliye edildi. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, ülkede bu yıl yanan ormanlık alanın, 2020 senesinden 3 kat fazla olduğunu belirtti.

İtalya’da son 70 yılda en şiddetli kuraklık

Resmi bir veri olmasa da aşırı sıcaklardan ve orman yangınlarından kaynaklı birçok canlı türü ve hayvan da hayatını kaybediyor. Buna bir örnek olarak, The Guardian gazetesi 17 Ağustos Çarşamba günü yayınlanan bir haberinde, Fransa’nın Provence bölgesinde artan sıcaklıklar nedeniyle, ağustos böceklerinin artık sustuğunu yazdı. Haberde, France 3 televizyonuna konuşan tarım ve iklim uzmanı Serge Zaka’nın, “Ağustos böceklerinin öğleden sonra hava sıcaklığı gölgede 36 dereceyi aştığında hemen hemen hiç ses çıkarmadığını gözlemledik. Sıcakta vücut ısılarını düzenleyemedikleri için şarkı söyleyemiyorlar” dediği belirtildi.

İtalyan ANSA ajansının Ulusal Araştırma Konseyi İklim ve Atmosfer Enstitüsü’nün (ISAC-CNR) verilerine göre ise, ülkede Temmuz ayı sıcaklıkları ortalamanın 2,26 derece üzerinde seyretti. Ülkede, bu yıl etkisini Mayıs ortasından gösteren sıcaklıklar ve azalan yağış miktarı sebebiyle son 70 yılın en şiddetli kuraklığı kaydedildi.

Almanya’nın önemli ticaret yollarından Ren Nehri’nde kuraklık nedeniyle sular çekildi. | Fotoğraf: Phillip Glickman/Unsplash (Görsel 2019 yılına aittir, temsili yerleştirilmiştir.)

Almanya’da Ren Nehri’nde sular çekildi

Avrupa’yı etkisi altına alan aşırı sıcak hava dalgası Temmuz ayının son haftası kıtanın kuzeyi ve doğusuna doğru ilerlemeye başladı. Almanya ve Belçika’da da yetkililer,  hava sıcaklığının daha da artacağını belirterek halkı dikkatli olmaları konusunda uyardı. Alman Meteoroloji Dairesi’nden yapılan açıklamaya göre, 40,3 dereceyle yılın en sıcak günü 20 Temmuz’da Bad Mergentheim-Neunkirchen’de yaşandı. Federal Su Yolları ve Denizcilik İdaresi (WSV) 13 Ağustos’ta, Köln şehrinde yer alan su yolu taşımacılığının yüzde 80’inin gerçekleştiği Ren Nehri’nde yaz aylarının kurak geçmesi nedeniyle su seviyesinde ciddi düşüş yaşandığını açıkladı. Belçika’nın çeşitli bölgelerinde ise Temmuz ayı boyunca 40 dereceye varan sıcaklıklar nedeniyle kırmızı alarm verildi.

Haftalarca süren sıcak hava dalgalarının ardından Londra’da sağanak yağış ve fırtına başladı. | Fotoğraf: Victoria Jones/PA. 17 Ağustos 2022.

İngiltere’de bir haftada 13 kişi hayatını kaybetti

İngiltere’de 19 Temmuz günü hava sıcaklığı başkent Londra’da 40,2 derece kaydedildi. İngiltere Meteoroloji Dairesi (Met Office), ülke tarihinde ilk defa aşırı sıcaklıklara dair kırmızı alarm seviyesine geçildiğini ve 1935 yılından bu yana en kurak dönemini yaşandığını belirtti. Ayrıca, Temmuz ayının ilk haftası 13 kişinin aşırı sıcaklardan hayatını kaybettiği açıklandı. İngiltere son günlerde ise şiddetli yağmurun etkisi altında. Met Office, 17 Ağustos Çarşamba günü yaptığı açıklamada, şiddetli yağmur ve gök gürültülü sağanak yağışların ay boyunca yaşanacağı uyarısında bulundu.

İsviçre Federal Meteoroloji İdaresi (MeteoSwiss) twitter hesabından yaptığı açıklamaya göre ise, ülkenin en yüksek dağlarından daha yüksekte, 5 bin 184 metrede 0 derece sıcaklık ölçüldü. Bunun son 27 yıldır ülkede yaşanan en yüksek sıcaklık olduğu belirtildi.

Somali’de bu yaz son 40 yılda en şiddetli kuraklık  yaşandı. | Fotoğraf: İsmail Salad Osman/Unsplash. (Görsel 2021 yılına aittir, temsili yerleştirilmiştir.)

Fas’ta köy yok oldu, Somali’de su sıkıntısı arttı

Aşırı sıcaklar sadece Avrupa’yı değil, Afrika’nın kuzeyini ve doğusunu da etkisi altına aldı. Fas hükümeti ülkenin kuzeyinde 15 Temmuz günü çıkan yangınlarda bir kişinin hayatını kaybettiğini ve bin 500 hektardan fazla ormanlık alanın yandığını açıkladı. Ayrıca, Kar El Kebir bölgesinde bir köyün tamamen yok olduğu belirtildi. Somali’de ise Temmuz ayı başında Birleşmiş Milletler, ülkede son 40 yıldaki en şiddetli kuraklığın yaşandığını, bu nedenle bir milyon kişinin gıda ve su sıkıntısı çektiğini duyurdu.

Cezayir’de ise 18 Ağustos günü, 14 farklı bölgede başlayan orman yangınlarında ülkenin İçişleri Bakanı 40 kişinin hayatını kaybettiğini 200’e yakın kişinin yaralandığını açıklandı. Geçen yılki orman yangınlarında ise 33’ü asker olmak üzere 104 kişi hayatını kaybetmişti.

ABD’de de Temmuz ayı sonunda, Ulusal Meteoroloji Merkezi ülkede birçok yerde hava sıcaklıklarının rekor seviyelerde olduğuna dikkat çekerek uyarılarda bulundu. Açıklamada, “Tehlikeli sıcaklar ABD’nin güneybatı, orta güney ve doğusunu etkilemeye devam edecek” denildi. California, Arizona, Utah ve Nevada eyaletlerinde günlük hava sıcaklığı 40 derecenin üzerine çıkarken, Teksas başta olmak üzere bazı güney eyaletlerde hava sıcakları 43 dereceye kadar ulaşıyor.

25 Haziran-1 Temmuz arası Kanada’nın British Columbia eyaletinde 719 kişi hayatını kaybetti. | Fotoğraf: Moriah Wolfe/Unsplash. (Görsel 2021 yılına aittir, temsili yerleştirilmiştir.)

Kanada’da 719 kişi hayatını kaybetti

Kanada’da ise Meteoroloji Hizmetleri’nden yapılan açıklamada, Winnipeg’de 16-17 Haziran’da yapılan ölçümlerde sıcaklığın 37 santigrat derece olarak kaydedildiği ve bunun da 1888 yılının bu döneminde bu şehirde ölçülen 33,3 santigrat derece olan rekoru kırdığı belirtildi. Açıklamada Manitoba eyaleti genelinde 21 şehirde rekor sıcaklıklar kaydedildiği ve eyalet başkenti Winnipeg’de kırılan rekorun, son 134 yılın en sıcak haziranı olarak kayıtlara geçtiği bildirildi. 25 Haziran-1 Temmuz arası, Kanada’nın British Columbia eyaletini etkisi altına alan sıcak hava dalgasında hayatını kaybedenlerin sayısı 719 olduğu açıklandı. 28 Haziran’da Lytton’da ise ülkede kaydedilen en yüksek sıcaklık rekorunun üç kez kırıldığı, bölgede hava sıcaklığının 49,6 dereceye ulaştığı açıklandı. Kamu Güvenliği Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, bölgede rekor kırılan sıcaklık nedeniyle, 136 noktada yangın çıktı.

Çin’de üretim durduruldu

Doğu Asya ülkelerinde de sıcak hava dalgaları hayatı durma noktasına getirdi. Son 60 yılın en kötü sıcak hava dalgasıyla mücadele ettiklerini belirten Çin hükümeti, 16 Temmuz günü yaptığı açıklamada elektrik tasarrufu için bazı fabrikalarda üretime ara verdiğini duyurdu. 13-14 Ağustos günü Siçuan eyaletinde 44 derece ile sıcaklığın rekor seviyeye yükseldiği açıklandı. Japonya’da ise son bir buçuk aydır ülkenin farklı kesimlerinde etkili olmaya devam eden aşırı sıcaklardan dolayı hayatını kaybedenlerin sayısı yükseliyor. İçişleri ve Haberleşme Bakanlığı Yangın ve Afet Yönetimi Ajansı’nın açıklamasına göre, 14 Ağustos’a kadar yedi kişi hayatını kaybederken, 5 bin 959 kişi hastaneye kaldırıldı.

“Şu an içinde bulunduğumuz durum öncekinden çok daha kritik. 2030’a kadar küresel karbon salınımının yarıya indirilmesi ve en geç 2040’a kadar ise net sıfır emisyonuna ulaşılması gerekmekte”

ETH Zürich iklim araştırmacısı Fulden Batıbeniz. | Fotoğraf: Batıbeniz’in arşivi

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)’nin İklim Değişikliği 2022 – Etkiler, Adaptasyon ve Kırılganlık başlıklı 6. Değerlendirme Raporu da yaşanan sıcak hava dalgasına dair uyarılarda bulunmuştu. Rapor, Avrupa’da sıcak hava dalgalarının daha sık, daha yoğun hale geleceğine ve daha da uzun süreceğine, 2050 yıllına kadar Avrupa nüfusunun yaklaşık yarısının yüksek veya çok yüksek ısı riski altında olduğuna dikkat çekmişti.

Gezegen’e konuşan, İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü’nden (ETH Zürich) iklim araştırmacısı Fulden Batıbeniz, küresel sıcaklığın giderek artması ve buna bağlı ekstrem olayların artışının IPCC raporunun öngördüğü sonuçlardan biri olduğunu hatırlattı. Batıbeniz, “Bu sonuçlardan biri de ortalama 10 yılda bir meydana gelen aşırı sıcak olayların yoğunluğu ve sıklığı, insan etkisinin olmadığı sanayi öncesi dönemlere göre yaklaşık üç kat artış gösterdi. Benzer artışlar yağışlarda 1,3 kat, kuraklık da 1,7 kattır” dedi.

Bazı Avrupa ülkelerinin karşılaşacakları konusunda daha hazırlıklı olduğunu söyleyen Batıbeniz, “Karbon salınımını azaltmak için yenilenebilir enerjiye büyük yatırım yapılıyor” diyerek ülkelerin fosil yakıt üretimine katkı koymak yerine yenilenebilir enerji kaynaklarını tercih etmeleri gerektiği uyarısında bulundu.

Batıbeniz, “Karbon salınımını azaltmak elzemdir. Paris Anlaşması’nın en önemli amacı küresel ortalama sıcaklık artışını, sanayi öncesi seviyelerin 2 derece altında tutmak ve sıcaklık artışını 1,5 derece ile sınırlamaya yönelik çabaları sürdürmektir. Şu an içinde bulunduğumuz durum öncekinden çok daha kritiktir. Bunun nedeni sadece emisyon artışını durdurmakla kalmayıp aynı zamanda düşürmemiz gerektiğidir. Anlaşmanın gereklerini yerine getirmek için, 2030’a kadar küresel karbon salınımının yarıya indirilmesi ve en geç 2040’a kadar ise net sıfır emisyonuna ulaşılması gerekmektedir. Ancak bu şekilde 1,5 derecenin altında tutmak mümkün olabilir” diye konuştu.

Marmaris’te 21 Haziran’da Hisarönü Mahallesi Bördübet mevkiinde  çıkan orman yangınında yaklaşık 2 bin 884 hektar alan yandı. | Fotoğraf: Muğla Büyükşehir Belediyesi.

 Türkiye’de bu sezon 2 bin 884 hektar alan yandı

Türkiye’ye de 23 Temmuz 2022 tarihiyle birlikte uzun soluklu bir sıcak-çok sıcak ve kuru-kurak yaz havasının etkisine girdi. Meteoroloji, bu yaz Türkiye’de Avrupa’daki kadar yüksek etkilere sahip sıcak hava dalgası beklemediklerini belirtti. Meteoroloji, Temmuz ayı sıcaklığının uzun yıllar Temmuz ayı ortalama sıcaklığı olan 25,0 derece ile aynı seviyede gerçekleştiğini açıkladı. En yüksek sıcaklık Temmuz ayı içinde 46,3 dereceyle Cizre’de ölçüldü.

Meclis İklim Değişikliği Araştırma Komisyonu’nun hazırladığı raporda yer alan Meteoroloji Genel Müdürlüğü verilerine göre Türkiye genelinde ortalama sıcaklık 2021-2099 döneminde yıllık 1 ila 6 derece artacak. İlerleyen periyotlarda değişim artış yönünde olacak. Yağışlar ise yüzyılın son periyodunda yurt genelinde azalacak. Azalışlar, ilkbaharda yüzde 20-50 aralığına, yaz mevsiminde ise yüzde 60’lara varacak. Son 50 yılda 16 yıl değişen şiddetlerde nemlilik gözlenirken, 15 yıl değişen şiddetlerde kuraklık görüldü. 1 yıl olağanüstü kurak, 2 yıl çok şiddetli, 2 yıl şiddetli, 8 yıl orta, 2 yıl hafif kuraklık gözlendi. Tahminlere göre, 2021-2098 döneminde kuraklık şiddet yüzdelikleri bir üst kuraklık sınıfına doğru kayma eğilimi gösterecek ve bu bazı bölgelerde daha fazla hissedilecek.

Türkiye’de sıcaklık ve orman yangınları konusunda ise en kötü yılarından birini geçen sene yaşadı. 2021’de Batı Karadeniz, İzmir ve İstanbul da sel felaketlerine sahne olmuş; yine geçen yaz Türkiye’nin güneyinde 124 bin hektarlık orman alanı yangınlar sebebiyle kaybedilmişti. Bu yıl içinde henüz yaz sezonu kapanmamışken, Muğla’nın Marmaris ilçesinde 21 Haziran’da Hisarönü Mahallesi Bördübet mevkiinde çıkan orman yangınında yaklaşık 2 bin 884 hektar alan yandı.